ప్రశిష్యుడి నుంచి సమాధి దాకా...

భాషా పదకోశం భలే చిత్రమైంది. శోధిస్తూ పోతే.. కొత్త కొత్త అర్థాలు ఎన్నింటినో అందిస్తూ ఉంటుంది. అర్థ శోధనలో ఎక్కడో ప్రారంభించి మరెక్కడికో చేరుకుంటుంటాము. శిష్య ప్రశిష్యులు అనే పదాలకు అర్థాన్ని రూఢీ చేసుకుందామని శబ్దరత్నాకరాన్ని ఆశ్రయించా. ఇక చూస్కోండి.. అక్కడ మొదలై.. ఎక్కడెక్కడికి వెళ్లి ఆగిందో..!

ప్రశిష్యుడంటే..?
ప్రశిష్యుడు అన్న పదమే శబ్దరత్నాకరంలో లేదు. సరే శిష్యుడు పదాన్ని వెతికా!

శిక్షింపబడే వాడే శిష్యుడట
శిష్యుడు అంటే విద్య కొరకు దగ్గర చేరి సేవచేయుచూ శిక్షింపబడు వాడు అని అర్థం ఉంది.
ఈ శిక్షింపబడడం ఏంటి..? పాపం శిష్యుడు చేసిన నేరం ఏంటి..? సరే..శిక్షింపబడువాడు అంటే..?
శిక్ష అన్న పదానికి అర్థాన్ని శోధించా.
శిక్ష అంటే షడంగములలో ఒకటి లేదా విద్యాభ్యాసం అని శబ్దరత్నాకరం వివరించింది. పనిలో పనిగా
శిక్షితుడు అంటే శిక్షింపబడిన వాడు లేదా నేర్పరి అని,
శిక్షించు అంటే శిక్ష (విద్యాభ్యాసం) చేయు అనీ అర్థాలనిచ్చింది.

షడంగాలా..? అవేంటో..?
శిక్ష అంటే షడంగాలలో ఒకటి అని ఓ అర్థం తెలిసింది కదా..! మరి ఆ ఆరు అంగాలేంటో..?
షడంగములు : శిక్ష, వ్యాకరణం, ఛందస్సు, నిరుక్తం, జోతిషం, కల్పం
హమ్మయ్య షడంగాలు తెలిశాయి..! మరి శిక్షను ఆరు అంగాలలో ఒకటి అన్నారు కదా..?

అంగమంటే..?
అంగం అంటే అందం, విధం, అవయవం, ఉపాయం, దేహం, అప్రధానం అన్నది నిఘంటు వివరణ.
సరి సరి.. అంగాలు ఆరు విధాలన్నమాట అనుకునేలోపే.. అయ్యయ్యో.. అదేంటి..? ఇంకా ఉన్నాయి ఈ కింద చూడండి అని మరిన్ని అంగాలను ప్రస్తావించింది శబ్దరత్నాకరం.
చతురంగాలు : రథం, గజం, తురగము, పదాతి
అంగపంచకం : ఉపాయం, సహాయం, దేశకాల విభజనం, అపదకు ప్రతిక్రియ, కార్య సిద్ధి
పంచాంగములు : తిథి, వారం, నక్షత్రం, యోగం, కరణం,
సప్తాంగాలు : స్వామి, అమాత్యుడు, సుహృత్తు, కోశము, రాష్ట్రము, దుర్గము, బలము
అష్టాంగాలు : యమము, నియమము, ప్రాణాయామం, ప్రత్యాహారం, ధ్యానం, ధారణ, మననం, సమాధి

ఓర్నాయనో..! ప్రశిష్యుడిని శోధించడం ప్రారంభిస్తే.. అది సమాధి దాకా తీసుకు వెళ్లింది. ఇంకా ముందుకు వెళితే మరెక్కడికి తీసుకెళుతుందో..!! ఏదైతేనేం.. ప్రశిష్యుడంటే.. శిష్యుడికి శిష్యుడు అన్న అర్థాన్ని రూఢీ చేసుకుని.. ఈ పద శోధనను ఆపేస్తున్నా. ఇక్కడ ప్రస్తావించిన పదాల అర్థ వివరాల సంగతి.. భవిష్యత్తులో సందర్భాన్ని బట్టి చూద్దాం. అంతవరకూ ఉంటానే..!